زیبا نوشتن، حال آدمی را خوش میکند
ما از لحظه ی تولد درحال آموختنیم، آنچه را که می بینیم در کتاب بزرگی به نام طبیعت! نوشته ی خداوندخرد
هرچه با دستان خویش ساخته ایم و آنرا هماهنگ با نیاز و احساس بشری پرداخته ایم شاهد همین ماجراست.
الهام گرفتن و تقلید از طبیعت و آثار خلقت، در گوشه و کنار زندگی بشر دیروزی و امروز جایگاه ویژه و بزرگی داشته و دارد. از ساختن سرپناه زندگی انسان نخستین، تا طراحی ابزارهای ابتدایی و ماشین آلات صنعتی مدرن و حتی ابزارهای ارتباطی که همگی برگرفته و متاثر از آثار صنع خداوند است و کوشش همیشگی بشر در موزون و زیباتر ساختن تمامی آنها مطابق تمایل روح انسان بوده است.
خط از ابتدایی ترین ابزارهای ارتباطی انسان است. نقش سخنگویی که در ابتدای راه خود تصویری از آنچه انسان می دید را به ذهن می رسانید، قرنها همراه با ما گام برداشت و پیش آمد تا هرچه آدمی دقیق تر دید، نقشها ظریف تر شد و آمیخته با لطایف روح زیبای انسانی و به زیبایی نزدیکتر. راز زیباترشدن هرروزه و دلنشینی خط خوب از همینجاست که روح الهی ودیعه در نهاد بشر، دوستدار زیبایی است (ان الله جمیل و یحب الجمال)
و شاید اینطور بوده باشد منظور بیت:
چو روح اندر تن برنا و پیر است خط خوش ای برادر دلپذیر است[1]
هنر خوشنویسی پس از ظهور دین اسلام در کشورهای مختلف و به برکت حضور کلام الله مجید در میان مسلمانان همواره با اقبال بسیاری از سوی مردم و هنرمندان در دوران مختلف روبرو بوده و به یمن همنشینی با کلام خداوندی و بزرگان دین و ادب، بعنوان شریف ترین هنرها در میان هنرهای اسلامی مطرح شد و همین امر موجب سعی هرچه بیشتر هنرمندان مسلمان در به تعالی رسانیدن و تکامل زیبایی شناسانه خط و نوشته گردیده است و چه برکتی بالاتر و بهتر از همراهی دائمی فرد خوشنویس با قرآن و کلام بزرگان دین و ادب؟
داشتن خط خوب و زیبا برای هر فرد موجب ارائه ی بهتر، زیباتر و صحیح تر علم و دانش وی و حتی در امور روزمره که مربوط به نوشتن است خواهد بود و بی شباهت به پوشانیدن لباسی زیبا و متناسب بر تن دانش هر فرد نیست که نشان از سلیقه و شخصیت برجسته تر اجتماعی شخص می دهد و قطعا با استقبال و تمایل تمامی بینندگان دستنوشته ها مواجه خواهدبود.
اگرچه امروزه با وجود دستگاه های الکترونیکی موجود، دست نوشته ها با اقبال کمتری روبروست، اما این نکته هرگز موجب فراموشی و متروک ماندن نوشتن با دست و قلم نخواهد شد و کاربرد هنر خوشنویسی در سایر رشته های فنی و یا هنری از قبیل: گرافیک، نقاشی خط، طلا و جواهرسازی، معماری و غیره یکی دیگر از عوامل بسیار موثر در افزایش لزوم آموزش و یادگیری این هنر می باشد و حتما نوشته ی دست بشر بر روی دستخط ماشین نیز اثر خواهد داشت. همانطور که همیشه داشته و شناختن زیبایی و فرم خط، علمی است که هرگز از هوش ماشینی برنخواهد آمد. کار با نرم افزار های مرتبط با خوشنویسی و واژه پرداز و طرح های گرافیکی مرتبط با نوشتار نیز، نیازمند فردی با تسلط و آشنایی به اصول خوشنویسی است تا بعنوان قوه عاقله از ابزار های کامپیوتری برای انجام این قبیل کارها بهره بگیرد که همین مهم باعث حفظ و تعالی و حتی آسان تر شدن بهره گیری از این این هنر در دوران پیشرفت تکنولوژی خواهد بود و این هنر با پیشرفت فناوری رو به افول نخواهد رفت.
اما آنچه طی سالها برای ما روشن شده تاثیر مستقیم همین میل و شوق دستیابی به زیبایی هاست که نخستین و بهترین ابزار در راه آموزش خوشنویسی است که همراه باهم از آن بهره خواهیم گرفت. ذات کمال گرای ما گلچینی از همه ی نقش های دلپذیر را با ذوق در باغ ذهن می پرورد و حتما حاصل دیدن ناموزونی و زشتی جز روئیدن خار در این باغ نخواهد بود.
آغاز راه اینجاست که نباید جز به چهره ی نوشته های زیبا و موزون نظرکنیم. و تا جای ممکن نوشته هایی که فرم آنها مطابق سلیقه ما و به حس زیبایی شناسی ما نزدیکترند را به عنوان الگو برای مشق انتخاب کنیم تا همین موضوع باعث انتقال آن از ذهن به فرم دست نوشته های ما شود. این مبحث با عنوان مشق نظری در رساله های قدیمی خوشنویسی آورده شده و منظور از مشق نظری بطور خلاصه، نگاه کردن به خطوط یک استاد (طبق سلیقه و تمایل فرد هنرجو) و مشق با دقت زیاد از آن الگوهای نوشتاری است.
حرف حرفش نکو تأمل کن نه که چون بنگری تغافل کن[2]
مشق نظری، مهمترین اصلی است که همیشه با ما همراه خواهد بود و تا زمانی که تسلط کامل در اجرای شکل صحیح حروف و کلمات برای هنرجو بدست نیامده الگوبرداری و مشق از سایر خطوط و الگوها هرچند که در جای خود زیبا هم باشند جایز نیست! چون موجب آشفتگی در الگوهای ذهنی خواهند شد. پس هرخطی که ببینیم، در آینده خط ما هم به آن شباهت خواهد داشت. یکی از عوامل موثر در بدخطی دانش آموزان و حتی بزرگسالان اهمیت ندادن به شکل حروف و کلمات، دیدن خطوط ناموزون و یا بی دقتی در الگو برداری است و همچنین نوشتن سریع برای به پایان رساندن متن از روی عجله، در مدارس، دانشگاه و یا ادارات. از تاثیر انتخاب قلم مناسب نیز نباید گذشت. اکثر خودکارها، روان نویس ها و خودنویس ها به علت روان بودن زیاد و امکان ریختن جوهر در حین حرکت قلم، ناخودآگاه باعث افزایش سرعت در نوشتن می شوند که این مسئله نه تنها مزیت نیست بلکه موجب افت کیفیت خط میگردد مگر زمانی که فرد کاملا مسلط بر شکل اجرای صحیح کلمات شده باشد تا بتواند در سرعت بیشتر دست را کنترل کرده و فرم نوشتار دچار بهم ریختگی نگردد. بهمین دلیل توصیه ما برای شروع تمرین خوشنویسی تحریری استفاده از مداد معمولی بجای خودکار و یا سایر ابزارهاست، چون سرعت دست را تا حدود مناسبی کمتر خواهد کرد و ضمنا مشکل پخش شدن جوهر روی کاغذ به کلی مرتفع خواهد شد. نکته مهم دیگر اینکه تا زمان تربیت کامل دست و تسلط روی شکل حروف و کلمات و ترکیب ها، بهتر است بدون الگوی مناسب چیزی ننویسیم.
خط فارسی دارای سبک های مختلف خوشنویسی است، از قبیل: تعلیق، نسخ، ریحان، ثلث، نستعلیق، شکسته نستعلیق و همچنین سبک های نوظهور خوشنویسی مانند معلی و ... که هرکدام نیز در شیوه های مختلفی نوشته می شوند و علاقمندان به این هنر میتوانند با تلاش و تمرین به هرکدام و حتی چند سبک مختلف به خوشنویسی بپردازند.
بجاست که اشاره کوتاهی به اثرات روحی و آرامش بخش فعالیت های هنری و بخصوص خوشنویسی بر انسان داشته باشیم که اشتغال به آن، لحظاتی سرشار از آرامش و دوری از تنش ها و هیجانات روزمره را برای هنرمند رقم میزند و موجب آرامش روانی و افزایش دامنه مطالعات و معرفت وی در انس و الفت با کلام قرآن و مطالعه و نگارش آثار و کلام بزرگان دین و ادب جهان می گردد.گوهر گمشده ی بشری که در جهان امروز هرلحظه به آن محتاج تر خواهیم بود.
بدون شک بدست آوردن هنر، سختی هایی به همراه خواهد داشت که با تمرین و تلاش از بین خواهد رفت و ما با تکیه بر سالها تجربه در زمینه آموزش و فعالیت هنری در زمینه ی خوشنویسی برای تمامی سنین، در کنارتان خواهیم بود تا با همراهی شما در نیل به هدف ارتقای کیفیت خط و خوشنویسی در جامعه، کمک هرچند کوچکی نیز به افزایش توجه افراد جامعه به اصل زیبایی، نظم و هنر، و همچنین کسب آرامش از طریق فعالیت های هنری در این روزگار بی سامان گام برداریم.
همت بلند دار که مردان روزگار از همت بلند به جایی رسیده اند
٢- بیت از استاد سلطانعلی مشهدی – ٨٣٩/٩٢٦قمری